Czego się zlękniesz w nadbałtyckiej stronie?

autor zdjęcia: FILMOTEKA NARODOWA

źródło: Rzeczpospolita

Kadr z filmu „Lokis”: Ragana z wężem, ważnym na Litwie bóstwem mitycznym

autor zdjęcia: A.KWIATKOWSKI/PAP

źródło: Rzeczpospolita

Kard z filmu „Lokis” (1970 r., reżyseria: Janusz Majewski). Na pierwszym planie: Edmund Fetting jako pastor profesor Wittembach

autor zdjęcia: Wikimedia Commons

źródło: Rzeczpospolita

Jedno z wyobrażeń Aitvarasa, bytu mitycznego, który mógł przybierać postać ognistego koguta, węża lub smoka

autor zdjęcia: D.USIEN/WIKIMEDIA

źródło: Rzeczpospolita

Przedstawienie diabła-velniasa w Muzeum Žmuidzinavičiusa w Kownie

autor zdjęcia: MUSEE CARNAVALET/WIKIMeDIA

źródło: Rzeczpospolita

Prosper Mérimée (1803–1870)

autor zdjęcia: PETERS J. VECRUMBA/WIKIMEDIA

źródło: Rzeczpospolita

Lāčplēsis (Pogromca Niedźwiedzi), najważniejszy bohater w uniwersum mitów łotewskich. Pomnik Wolności w Rydze

„Lokis” Janusza Majewskiego to nie tylko udany i pełen uroku eksperyment z kinem gatunkowym w czasach mrocznych. Oglądany po latach, prowokuje też do refleksji nad osobliwościami literatury XIX wieku, zawiłościami lingwistycznymi, a przede wszystkim nad specyfiką mitologii bałtyckiej.

„Lokis. Rękopis profesora Wittembacha” – bo tak brzmiał pełny tytuł – miał premierę we wrześniu 1970 r. Obsada była imponująca. W rolach głównych wystąpili: Edmund Fetting, Józef Duriasz, Gustaw Lutkiewicz, Małgorzata Braunek i Zofia Mrozowska; a wspomagali ich w epizodach: Bogusz Bilewski i Hanna Stankówna. Muzykę do filmu skomponował Wojciech Kilar. Mimo to dzieło Majewskiego gości dzisiaj w ramówkach kanałów telewizyjnych bardzo rzadko. A szkoda, był to bowiem pierwszy kinowy film grozy zrealizowany w Polsce po wojnie. Trzeba tu przypomnieć, że polska kinematografia 20-lecia międzywojennego miała na tym polu pewne zasługi, by wymienić choćby „Dybuka” Michała Waszyńskiego z 1937 r. Tak późne pojawienie się obrazu reprezentującego ten gatunek wynikało więc nie z braku tradycji, lecz z genetycznej niechęci władz PRL do wszelkich przejawów irracjonalizmu na wielkim ekranie. Być może „Lokis” mógł powstać tylko dlatego, że był ekranizacją. Kolejną w reżyserskim dorobku Janusza Majewskiego, a co ciekawsze – nie pierwszą adaptacją prozy tego samego francuskiego pisarza.

Literacki pierwowzór filmu

Pochodzący z zamożnej paryskiej rodziny Prosper Mérimée (1803–1870) był człowiekiem wielu talentów i pasji. Ukończył studia prawnicze, ale w tym samym czasie ze...